چگونه آتش سوزی اتفاق می افتد و راه های خاموش کردن آتش چیست ؟

برای جلوگیری از هر اتفاق ناگواری حتماً و قطعاً باید ریشه یابی و یا باصطلاح موشکافی در اصل آن حادثه صورت گیرد پس اینکه چگونه آتش سوزی اتفاق می افتد و راه های خاموش کردن آتش چیست نیازمند شناخت و درک عمیق از عوامل بوجود آورنده آتش است که در ادامه به یکی از اصولی ترین عوامل یعنی مثلث آتش اشاره نموده و به شرح دقیق آن خواهیم پرداخت.

چگونه آتش سوزی اتفاق می افتد ؟

برای اینکه بدانیم بطور معمول و طبیعی چگونه آتش سوزی اتفاق می افتد با با مثلث آتش یا مثلث سوخت آشنا شویم که بیان‌ کننده سه جز اصلی برای ایجاد و ادامه شعله آتش است. این سه جزء عبارتند از 1- ‌حرارت (گرما) 2- سوخت (ماده سوختنی) 3- اکسیژن که هر کدام از این موارد، سه ضلع یک مثلث را می‌سازند، بنابراین در صورتیکه هر یک از این عوامل حذف شوند یا در جایی حضور نداشته باشند، مثلث آتش تشکیل نخواهد شد و به بیان بهتر، آتش ایجاد نمیشود پس اینکه چگونه آتش سوزی اتفاق می افتد کاملاً وابسته به این مثلث است.

اجزای مثلث آتش

همانطور که گفته شد،‌ حرارت، سوخت و اکسیژن سه ضلع اصلی مثلث آتش را تشکیل می‌دهند که در ادامه، اجزای این مثلث را با جزئیات بیشتری بررسی می‌کنیم.

حرارت

برای شعله‌ور شدن و ایجاد آتش به‌ حرارت (گرما) نیاز داریم. به پایین‌ترین دمایی که در آن ، یک ماده آتش میگیرد نقطه شعله ور شدن یا فلاش پوینت میگویند. این نقطه برای هر ماده متفاوت است.
متاسفانه به هنگام وقوع یک واکنش سوختن، حرارت نیز آزاد میشود که دمای ماده سوختنی را افزایش میدهد. در برخی موارد، برای خاموش کردن آتش و پایین آوردن دما میتوان از آب استفاده کرد.

سوخت

اگر هیچ ماده سوختنی نداشته باشیم، آتشی هم تشکیل نمی‌شود. خانه و محل کار افراد مملو از مواد آتش‌زا است که از جمله آن‌ها می‌توان به کاغذ، روغن، نفت (نفت سفید) چوب و پارچه اشاره کرد. هریک از این مواد می‌توانند نقش یک سوخت را برای ایجاد آتش ایفا کنند
برخی از مواد نسبت به مواد دیگر، سریع‌تر و ساده‌تر آتش می‌گیرند. سخت‌ترین ضلع مثلث آتش برای حذف شدن، ماده سوختنی (سوخت) است. بنابراین، برای جلوگیری از آتش‌سوزی بهتر است تا حد ممکن، این مواد در مکانی امن و به شکلی ایمن ذخیره‌سازی شوند

اکسیژن

برای این‌که یک واکنش سوختن به طور کامل ادامه داشته باشد به اکسیژن نیاز داریم. در اثر سوختن یک ماده به همراه اکسیژن، واکنش سوختن ادامه می‌یابد و فرآورده اصلی حاصل از آن، گرما خواهد بود. اتمسفر زمین مخلوطی از عناصر مختلف است که به هنگام بررسی اجزای تشکیل‌دهنده هوا در می‌یابیم که ۲۱ درصد هوا از اکسیژن تشکیل شده است. بنابراین برای ایجاد آتش به میزان کافی اکسیژن وجود دارد.
شاید دیده باشید که به هنگام آتش‌سوزی، از پارچه‌های ضد حریق و پتو برای خاموش کردن آتش استفاده می‌کنند چراکه با این کار، اکسیژن از مثلث آتش حذف و آتش خاموش می‌شود

موارد تکمیلی مثلث آتش

حال که ضلع‌های مثلث آتش را شناختیم و یاد گرفتیم که برای خاموش کردن آتش باید حداقل یکی از این سه ضلع حذف شود، موارد دیگری را نیز در خصوص مثلث آتش مطرح می‌کنیم. از جمله این موارد این است که ماده سوختنی، خود ممکن است شامل اکسیژن هم باشد. همچنین از منابع گرما می‌توان به خورشید، سطوح داغ، جرقه، اصطکاک و انرژی الکتریکی اشاره کرد.
بنابراین، در صورتی که یک سوخت در معرض هر یک از منابع حرارتی بالا قرار بگیرد، امکان شعله‌ور شدن آن وجود دارد و توجه داشته باشید که سوخت می‌تواند در هر سه حالت یعنی جامد، مایع یا گاز وجود داشته باشد.

مربع آتش چیست؟

مربع آتش که با نام های هرم آتش یا مربع حریق نیز شناخته می شود یک مدل کمی پیچیده تر برای توصیف اجزای مورد نیاز برای آتش سوزی و تدوام آتش است. این یک نمای هندسی چهار طرفه از چهار عامل لازم برای آتش سوزی است که شامل موارد زیر است:
1- سوخت – هر ماده ای که می تواند بسوزد. 2- گرما – انرژی گرمایی کافی برای ایجاد احتراق. 3- عامل اکسید کننده – هوای حاوی اکسیژن. 4- واکنش زنجیره ای شیمیایی – انرژی واکنش کافی برای تولید احتراق.

واکنش زنجیره ای حریق چیست؟

واکنش زنجیره ای حریق وقتیکه آتش شعله‌ ور می ‌شود باعث ادامه آتش سوزی می ‌شود و تا زمانی که یکی از عوامل مثلث حریق حذف نشود، ادامه خواهد یافت. واکنش‌های سوختن، واکنشی شیمیایی گرمازا به شمار می‌آیند و با ایجاد حرارت و نور ادامه می یابد.

مثلث آتش با مربع آتش چه فرقی دارد؟

تفاوت بین مثلث حریق و مربع حریق نسبتاً کم است و عنصر چهارم در کنار گرما ، سوخت و اکسیژن در اشتعال و سوزاندن آتش نقش دارد. این عنصر اضافی یک واکنش زنجیره ای شیمیایی است. پس از آن مثلث آتش سوزی تغییر یافته و به عنوان چهار ضلعی آتش نامگذاری شد. کپسول های آتش نشانی یک یا چند عنصر فوق را از بین می برند. بنابراین مهم است که برای مقابله با نوع خاصی از آتش سوزی ، کپسول آتش نشانی مناسب در اختیار داشته باشید. همه کپسول های آتش نشانی برای استفاده در انواع آتش سوزی ها مناسب نیستند. به عنوان مثال ، هرگز نباید از کپسول آتش نشانی حاوی آب روی آتش سوزی الکتریکی استفاده شود ، اما می توان از کپسول آتش نشانی غبارآبی که تست مناسب را پشت سر گذاشته است ، در آتش سوزیهای الکتریکی استفاده کرد. همچنین در رابطه با خاموش کردن آتش سوزی فلزاتی همچون لیتیوم، منیزیم و تیتانیوم باید بدانید که استفاده از آب نه تنها باعث خاموش شدن آن‌ها نمی ‌شود بلکه ممکن است حرارت شعله را بیشتر کرده و حتی باعث انفجار شود. در این آتش سوزیها کپسول های حاوی دی‌اکسید کربن هم موثر نیستند و از مواد دیگری مانند ماسه برای اطفاء حریق استفاده می شود.

راه های خاموش کردن آتش

برای جلوگیری از حریق و آتش سوزی ، باید یکی از سه عنصر مثلث آتش سوزی را از بین برد. مثلا اگر بتوانید آتش را خنک کنید ، گرما از دست می رود و خاموش می شود یا اگر اکسیژن حذف شود آتش خفه خواهد شد. بنابراین ، تلاش برای مبارزه با آتش سوزی و همچنین جلوگیری از آتش سوزی بر اساس این اصول انجام می شود.
به عنوان مثال پتوهای آتش نشانی اکسیژن را حذف کرده و در نتیجه آن را خاموش می کنند. به همین ترتیب ، کپسول های آتش نشانی برای از بین بردن یکی از سه عنصر مثلث حریق تولید می شوند مثلا کپسول های آتش نشانی حاوی آب آتش را خنک می کنند و گرما را از بین می برند.
روشهای پیشگیری از آتش سوزی نیز بر همین اساس است و مراحل ایمنی مانند نگهداری مایعات قابل اشتعال در محل مناسب و اطمینان از این که تکه های کاغذ یا پارچه در مجاورت منابع احتمالی گرما باقی نمانده اند ، از اهمیت بالایی برخوردار هستند.
با استفاده از این دانش اساسی در مورد ایمنی در برابر آتش ، می توان میزان شیوع آتش سوزی و خساراتی که ایجاد می کند را به میزان قابل توجهی کاهش داد.

جلوگیری از آتش سوزی با درب ضد حریق

همانگونه که در بالا اشاره شد یکی از اجزاء اصلی در مثلث آتش سوخت و مواد قابل اشتعال هستند و هر زمان آتش گسترده تر می شود بعلت تسری به مواد قابل اشتعال اطراف آن می باشد بنابراین نقش درب ضد حریق در مثلث آتش جلوگیری از پیشروی حریق برای دسترسی به مواد قابل سوختن است یعنی در راس ضلع سوخت مثلث قرار میگیرد و همانگونه که اشاره شد جلوگیری از دسترسی به مواد سوختنی و قابل اشتعال در خاموش کردن آتش نقش بسزایی ایفا می کند مضاف بر اینکه مقاومت درب ضد حریق در ضلع چهارم یعنی واکنش های شیمیایی نیز حائز اهمیت ویژه ای است پس می توان نتیجه گرفت جلوگیری از آتش سوزی با درب ضد حریق یک امر مسلم و غیر قابل اجتناب است.