7 دلیل اجباری بودن ضوابط ایمنی در برابر حریق

در مقاله حاضر 7 دلیل اجباری بودن ضوابط ایمنی در برابر حریق را به تفصیل مورد بررسی قرار خواهیم داد : در طي سال هاي 1394 و 1395 چندين حادثه مهم حريق در چند ساختمان در نقاط مختلف كشور از جمله شهرهاي عسلويه، مشهد و انزلي رخ داد. با توجه به اهميت موضوع، پژوهشگران و كارشناسان چند بخش تخصصي مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي با محوريت بخش مهندسي آتش آن، بازديدهاي لازم از محل حوادث حريق را به عمل آوردند و گزارش هاي مربوط براي مسئولين تهيه و ارسال شد. در اين ارزيابي ها، دلايل وقوع و گسترش حريق از طريق بازديدها و نيز برگزاري جلسات و مذاكره با مسئولين و كارشناسان محلي بررسي شد. از جمله درس هاي برگرفته از اين حوادث آتش سوزي، موارد زير را بايد بر شمرد:

1- قابليت اشتعال مصالح نما

يك نكته مهم مشترك در تمام اين ساختمان هاي دچار حادثه، خطرپذيري بالاي مصالح نما در برابر حريق بود كه باعث گسترش شديد آتش سوزي شد. قابل ذكر است كه در رخدادهاي حريق بر روي نما، عمدتا گسترش آتش سوزي به سمت بالا صورت گرفته و گسترش به سمت پايين با شدت بسيار كمتري رخ مي دهد، اما در حوادثي كه مصالح پليمري ترموپلاستيك در نما استفاده شده باشد، شره كردن مواد مذاب باعث گسترش سريع آتش سوزي به سمت پايين نيز مي شود كه به وضوح در اين حوادث مشاهده شد.
در تمام اين حوادث، آتشسوزي گسترده نما باعث شكسته شدن پنجرهها شده و متعاقباً از طريق اين پنجره ها، آتش سوزي به داخل واحدهاي مسكوني يا اداري نفوذ كرده و باعث خسارت شديد به اموال و دارايي هاي داخل واحدها شده بود كه طبيعتاً ميزان آسيب بسته به موقعيت و محتويات داخل آنها متفاوت بود. متعاقباً حريق به راهروها و ساير قسمت ها و طبقات گسترش پيدا كرده و باعث خسارات زيادي به ساختمانها شده بود.

2- نقص هاي سيستم اعلام و اطفاي حريق

يكي از نيازهاي اصلي ايمني در برابر آتش ساختمان هاي بلند (و همين طور ساختمان هاي مهم و تجمعي)، نصب سيستم اعلام و اطفاي خودكار حريق مي باشد. در ساختمان هاي بازديد شده، نواقص مختلفي از اين نظر مشاهده شد. بعضاً سيستم هاي مورد نياز مطابق با آيين نامه هاي معتبر وجود نداشت و به امكانات محدود و دستی بسنده شده بود. همچنين در برخي موارد ديگر، مشكلات و نواقصي در طراحي، اجرا يا مديريت ساختمان باعث عدم عملكرد صحيح سيستم خودكار شده بود كه در ادامه توضيح داده مي شود. در يك مورد، سيستم شبكه بارنده خودكار (اسپرينكلر) از نوع غيرسرتاسري و فقط در راهروها و جلوي در واحدهاي اداري نصب شده بود. اما در عمل به علت وقوع حريق در نماي خارجي و ورود حريق از طريق پنجرهها به داخل واحدهاي اداري، اين سيستم فاقد كارايي لازم بود. از طرف ديگر، در يكي از ساختمان ها به علت آتش گرفتن نما و نفوذ آتش سوزي به موتورخانه از طريق پنجرههاي آن (بنا به اظهار نظر مسئولين ساختمان)، كابلهاي برق دچار سوختگي شده و سيستم پمپ آب مربوط به شبكه بارنده خودكار در همان زمانهاي ابتدايي حريق، بعد از مدتي فعاليت، خاموش شده و عملاً سيستم اطفاي حريق ساختمان از كار افتاده بود. اين اتفاق لزوم استفاده از كابلهاي مقاوم در برابر حريق و حفاظت در برابر آتش اتاق تأسيسات آتشنشاني و سيستمهاي اضطراري را نشان ميدهد. همچنين استفاده از سيستم اسپرينكلر در كل ساختمان براي ساختمان هاي بلند (همچنين براي ساختمان هاي تجاري، تجمعي و مشابه آن) ضروري مي باشد.

3- عدم آگاهي مديريت ساختمان از مسائل ايمني در برابر آتش

در يك مورد، سيستم تشخيص حريق كه در ساختمان نصب شده بود، براي جلوگيري از مزاحمت هاي ناشي از اعلان هاي اشتباه (ظاهراً به علت فشردن دكمه هاي سيستم اعلام دستي توسط مراجعه كنندگان) غيرفعال شده بود. در حالي كه اين موارد را مي توان با تمهيدات ديگري حل نمود و مديريت ساختمان نبايد به علت سهولت تردد، جلوگيري از سيگنال هاي مزاحم يا مشابه آن، سيستم هاي ايمني را حذف يا به طور غير اصولي تغيير دهد.
در گذشته نيز در برخي از بازديدها از حوادث حريق مشاهده شده بود كه درهاي ضد حريق خود بسته شو، به علت ناآشنايي مديريت ساختمان با هدف و وظيفه اين نوع درها و به منظور تردد ساده تر، از محل خود باز شده بود كه در يك واقعه حريق باعث نفوذ دود در بين طبقات و خسارات شديد شده بود.

4- پوشش محافظ حريق سازه هاي فولادي

با توجه به كاهش شديد سختي و مقاومت فولاد با افزايش دما، اسكلت هاي فولادي نيازمند پوشش محافظ حريق ميباشند تا از خرابي و ريزش آنها در هنگام آتشسوزي جلوگيري شود. در برخي از بازديدهاي صورت گرفته، مشاهده شد كه اسكلت فولادي فاقد پوشش محافظ حريق ميباشد. در برخي موارد وجود سقف كاذب و همچنين ديوارهاي غيرباربر، باعث مقداري محافظت در برابر حريق از اسكلت فولادي شده بود، اما اين موضوع لزوماً كافي نبوده و اسكلت فولادي بايد مطابق با مبحث سوم مقررات ملي ساختمان ايران محافظت شود. در برخي از قسمت هاي يكي از ساختمان هاي بازديد شده، تغيير شكل هايي در سازه در اثر حرارت بالاي ناشي از آتش سوزي مشاهده شد كه به بررسي سازه اي نياز خواهد داشت.

5- استفاده ناصحيح از بلوك سقفي پلي استايرن منبسط شده

در يك مورد در سيستم سقف تيرچه و بلوك ساختمان، از بلوك هاي سقفي پلي استايرن منبسط شده (يونوليت) بدون پوشش محافظ و مانع حرارتي استفاده شده بود. پلي استايرن از مصالح خطرناك در برابر آتش به شمار رفته و در صورت استفاده از آن بايد به وسيله پوشش هاي مناسب محافظت شود، در غير اين صورت مي تواند به ميزان قابل توجهي در گسترش آتش سوزي نقش آفريني نمايد.

6- ارتباط فضاهاي مختلف ساختمان به يكديگر

تقريباً در تمام بازديدهاي صورت گرفته، يك ضعف مهم ساختمان، وجود ارتباطات باز فضاهاي مختلف به يكديگر بدون فضابندي مقاوم در برابر آتش يا آتش بندي بود كه باعث گسترش ساده حريق بين فضاها و طبقات مجاور شده بود. يكي از نقاط ضعف مهم، فضاهاي بالاي سقف كاذب بود كه بدون وجود آتشبند مناسب به يكديگر ارتباط داشتند. حداقل در دو مورد مشاهده شد كه براي عبور تأسيسات از فضاي بالاي سقف كاذب استفاده شده بود كه اين فضاها و تاسيسات داخل آنها، مستقيماً و بدون وجود آتشبند وارد فضاي شفت هاي تاسيساتي قائم ساختمان شده بودند. شفت هاي قائم نيز در كف هر طبقه داراي منفذ بودند. اين موضوع باعث ميشود كه در هنگام آتش سوزي، آتش و دود به راحتي و بدون مانع در فضاهاي مختلف به صورت افقي و قائم گسترش و توسعه يابد كه آثار آن در مشاهدات صورت گرفته، قابل رويت بود.

7- راههاي خروج اضطراری

در برخي ساختمان ها، پله  هاي خروجي طبقات بدون پيش ورودي (لابي) و از نوع دوربند نشده بوده و فاقد درهاي خودكار بسته شو و دودبند بود.حتی در بعضی ساختمان ها در ورودی و خروجی راه پله اضطراری نیز از درب ضد حریق استفاده نشده بود. اين موضوع در حين آتش سوزي ميتواند باعث ورود دود و ساير محصولات ناشي از آتش به راه هاي خروج شده و اختلال در فرار ساكنان از ساختمان ايجاد نمايد. طبق ضوابط مبحث سوم مقررات ملي ساختمان ايران، پلكان خروج بايد داراي دوربندي محافظت شده در برابر آتش باشند.

نتيجه گيري :

با توجه به تجربیات به دست آمده تا کنون 7 دلیل اجباری بودن ضوابط ایمنی در برابر حریق را در این مقاله مطالعه نمودید اکنون اكثر نتايج و مشاهدات صورت گرفته، اهميت الزامات تدوين شده در ويرايش جديد مبحث سوم مقررات ملي ساختمان ايران تحت عنوان “حفاظت ساختمانها در مقابل حريق” را تائيد مي نمايد، بنابراين با رعايت الزامات اين مبحث، از اتفاقات مشابه تا حد زيادي جلوگيري خواهد شد. تهيه ويرايش جديد مبحث سوم مقررات ملي ساختمان از خرداد 1393 آغاز شده و مراحل نهايي تصويب را مي گذراند. – تعدادي از مصالح نما كه در اين حوادث دچار آتش سوزي شده بود، در مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي مورد آزمون قرار گرفت و بر اساس نتايج آنها، تدقيق لازم بر روي مقررات نما در ويرايش جديد مبحث سوم مقررات ملي ساختمان صورت گرفت. همچنين وزارت راه و شهرسازي بخشنامه هاي لازم در اين خصوص را تهيه نمود. بر اين اساس لازم است تا مصالح نماي قابل اشتعال تا پايان سال جاري براي طبقه بندي رفتار در برابر آتش و مطابقت با مقررات ساختمان و ضوابط وزارت راه و شهرسازي از مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي گواهينامه فني دريافت نمايند، در غير اين صورت به منظور حفظ ايمني ساختمان ها و شهروندان، از كاربرد اينگونه مصالح در ساختمان ها جلوگيري خواهد شد.
– در طرح و اجزاي ساختمان هاي بلند و نيز ساختمان هاي تجمعي، تجاري و مشابه آنها، توجه به مقررات و ضوابط ايمني در برابر آتش از اهميت بالايي برخوردار است و اين ضوابط براي حفظ جان و دارايي هاي شهروندان بسيار حياتي است.
از جمله بايد موارد زير را بر شمرد:
– محافظت پلكان خروج در برابر نفوذ آتش و دود با استفاده از درب ضد حریق؛
– استفاده از مصالح با رفتار مناسب در برابر آتش (داراي استاندارد و گواهينامه فني ايمني در برابر آتش از مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي)؛
– تجهيز ساختمان به سيستم هاي كشف و اعلام حريق؛
– تجهيز ساختمان به سيستم هاي خودكار اطفاي حريق؛
– مسدود كردن و آتش بندي كردن راههاي ارتباطي بين فضاهاي مستقل و به خصوص بين طبقات؛
– سازه فولادي در برابر آتش ضعيف بوده و بايد آن را به وسيله مصالح مناسب در برابر آتش محافظت نمود.